نحوه ابلاغ و تفاوت ابلاغ قانونی و واقعی

یکی از مهم ترین ارکان دادرسی عادلانه مسئله ابلاغ است. ابلاغ در هر مرحله از دادرسی باید با نهایت دقت انجام شود تا طرفین از مکان و زمان جلسه دادرسی و دیگر موارد آگاه شوند.

در تمام مراحل دادرسی اعم از بدوی، تجدید نظر و فرجام خواهی، اوراق قضایی به طرفین دعوی ابلاغ می شود و ابلاغ اوراق قضایی مخصوص مرحله خاصی نیست.

به جز در موارد استثنایی که قانون مشخص کرده است ابلاغ در سایر موارد باید به صورت کتبی انجام شود.

انواع ابلاغ و تفاوت آنها

ابلاغ واقعی

اگر مامور ابلاغ، اوراق قضایی را به خود شخص خوانده تحویل داده و در نسخه اخطاریه از وی رسید دریافت کند، به این ابلاغ، ابلاغ واقعی گویند.

حال ممکن است شخص خوانده از تحویل اوراق قضایی امتناع کند، در این مورد مامور ابلاغ، این موضوع را در برگه اخطاریه درج کرده و برگه های قضایی را به دادگاه باز می گرداند.

گاهی شخص خوانده خود در دفتر دادگاه حاضر شده و برگه های ابلاغ را دریافت می کند، این نوع ابلاغ نیز در زمره ابلاق واقعی قرار می گیرد.

ابلاغ قانونی

در موارد ذیل ابلاغ قانونی می باشد:

• اگر شخص خوانده از تحویل اوراق قضایی خودداری کند در این صورت مامور ابلاغ این موضوع را در برگه اخطاریه درج کرده و برگه ها را به دادگاه باز می گرداند.

• در صورتی که در اقامتگاه خوانده، خوانده حاضر نبوده و اوراق قضایی به بستگان یا خدمه وی تحویل داده شود.

• در صورتی که خوانده یا بستگان و خدمه وی در نشانی ذکر شده حضور نداشته یا از تحویل اوراق قضایی خودداری کنند، در این صورت مامور ابلاغ نسخه دوم ابلاغیه را در محل الصاق می کند و سایر اوراق را به دادگاه باز می گرداند. شخص خوانده می تواند به دفتر دادگاه رجوع کرده و ابلاغیه را دریافت کند.

• ابلاغ به افراد مقیم خارج از کشور از طریق وزارت امور خارجه و ماموران سیاسی یا کنسولی ایران در کشور خارجی انجام می شود. ماموران پس از انجام ابلاغ مراتب را از طریق وزارت امور خارجه به دادگاه اطلاع می دهند.

• در دعاوی که خواندگان آن متعدد می باشند مثل دعاوی علیه اهالی یک روستا، ابلاغیه هم در روزنامه کثیر الانتشار منتشر می شود، هم برای شخص یا اشخاصی که خواهان آنان را معارض خود معرفی کرده است فرستاده می شود.

• اوراق قضایی در ادارات دولتی یا عمومی به رییس دفتر یا قائم مقام وی ابلاغ می شود.

• اوراق قضایی در ادارات و شرکت های غیر دولتی به مدیر، قائم مقام وی، کسی که در شرکت حق امضا دارد یا مسئول دفتر ابلاغ می شود.

• اگر خوانده در حوزه قضایی دیگری اقامت داشته باشد، اوراق قضایی به دفتر دادگاه محل اقامت خوانده فرستاده شده تا ابلاغ از طریق آن دادگاه انجام شود. در محل هایی که دادگاه وجود ندارد ابلاغیه از طریق مامورین انتظامی صورت می گیرد.

• اگر خوانده مجهول المکان باشد، اوراق قضایی یکبار در روزنامه کثیر الانتشار چاپ می شود. فاصله انتشار ابلاغیه تا جلسه دادگاه نباید کمتر از یک ماه باشد. اما اگر خواهان آدرس خوانده را به اشتباه وارد کرده باشد دادگاه به او 10 روز زمان می دهد تا آدرس خوانده را اصلاح کند در غیر این صورت دادخواست او را رد می کند. مگر خواهان درخواست ابلاغ از طریق نشر آگهی را مطرح نماید.

ابلاغ تلفنی

در صورتی دادگاه می تواند ابلاغ را به صورت تلفنی انجام دهد که خواهان شماره تلفن همراه و ثابت خود را در دادخواست ذکر کرده و صراحتا عنوان کند که این شماره ها را برای ابلاغ تلفنی قید کرده است.

آثار ابلاغ واقعی و قانونی

اگر زمان و مکان جلسه رسیدگی به خوانده به صورت واقعی ابلاغ شود اما او در جلسه دادرسی حاضر نشده و لایحه ای هم نفرستد، رای صادره از دادگاه نسبت به خوانده حضوری تلقی می شود.

اما اگر رای به صورت قانونی به خوانده ابلاغ شود و او در جلسه دادرسی حاضر نشده و لایحه هم نفرستد، رای صادره نسبت به او غیابی محسوب می شود. در نتیجه او می تواند در مدت مشخص شده تقاضا واخواهی کند.

مدت زمان ابلاغ اوراق قضایی

در امور کیفری فاصله ابلاغ تا جلسه رسیدگی حداقل 3 روز می باشد اما در مورد جرائمی که مجازات آنها قصاص، قطع عضو و اعدام است و همچنین در مواردی که اقامتگاه متهم مشخص نیست، دادگاه بدون ابلاغ دستور به جلب متهم را می دهد.

این فاصله در امور حقوقی برای افراد ساکن ایران نباید کمتر از 5 روز و برای افراد مقیم خارج از کشور نباید کمتر از 2 ماه باشد.

مامور ابلاغ

ماموران ابلاغ وظیفه ابلاغ اوراق قضایی را به عهده دارند و باید این اوراق را ظرف 2 روز به دست خوانده برسانند و رسید آن را به دادگاه تحویل دهند.

ابلاغ اوراق قضایی در شهرهای بزرگ به عهده اداره ابلاغ، در شهرهای کوچک و روستاها به عهده ماموران انتظامی می باشد. ابلاغ اوراق قضایی به خارج از کشور نیز توسط وزارت امور خارجه انجام می شود.

ابلاغ اوراق قضایی در دادرسی و مدت آن نقش بسیار مهمی دارد. به طوری که اگر مامور ابلاغ، اوراق قضایی را در محلی به غیر از محل گفته شده ابلاغ قانونی کند و طرفین در جلسه دادرسی حاضر نشوند، دادگاه زمان دیگری را برای تشکیل جلسه معین خواهد کرد.

همچنین ممکن است مامور ابلاغ، ابلاغ را درست انجام داده باشد اما رسید ابلاغ را به دادگاه تحویل ندهد در این مورد نیز اگر طرفین در دادگاه حاضر نشوند دادگاه جلسه رسیدگی را به زمان دیگری موکول خواهد کرد.

ابلاغ شونده حقیقی یعنی چه؟

منظور از ابلاغ شونده کسی است که اوراق قضایی به او ابلاغ می شود.

ابلاغ شونده ممکن است شخص حقوقی یا حقیقی باشد. شخص حقوقی یعنی ادارات و موسسات اعم از این که دولتی یا خصوصی باشند و شخص حقیقی یعنی افراد معمولی که دعوی علیه آنها اقامه شده است.